BİR SÜSEN GEZİSİ

Türkiye bir süsen cennetidir. Görkemli ve oldukça çekici duruşlarıyla, bu büyülü topraklarda yetişen yaklaşık kırk kadar türü vardır. Doğada gördüğünüzde bu çiçeklere kendinizi kaptırmamak neredeyse imkansız.

Bu proje, hala var olan doğal alanların gelecekte de var olabilmesi ümidiyle, içinde barındırdığı bu güzel bitkiyi odak noktasına alarak, bu doğal alanların ne kadar zengin ve önemli olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır. Bu bir tutku projesidir. İleride başarılı bir kitaba, harika bir sergiye dönüşebilir ancak bunun önemli olmadığı bir projedir. Bu projede önemli olan tek şey, geride kalan bu doğal yaşam alanlarını görmek, gözlemlemek ve zenginliğini henüz varken kutlamaktır.

Bu proje ile Türkiye'deki yetişen bütün süsen türlerini kendi yaşam alanlarında görüp, resmetmeyi hedefliyorum - her yıl birkaç tane. Bu büyüleyici arazileri dolaşarak, bu süsen türlerini mercek altına alsak da, bu proje aynı zamanda diğer türleri de gözlemleyerek, bu el değmemiş alanların doğal zenginliğini göstermeyi hedeflemektedir.

Süsen’in (Iris L.) Dünya’da genellikle kabul edilen 306 türü vardır (Plants of the World Online, 2021). Hemen her türü güzel olduğu için tarihin her döneminde gerek halkın, gerek bilginlerin ve bitki toplayıcılarının, meraklılarının ilgisini çekmiştir. Hem bahçe çiçeği olarak hem de kesme çiçek olarak çok kullanılmaktadır. Kültürel olarak hep odak noktası olmuştur. Bazı ülkelerde genel olarak “Süsen Sevenler Derneği” olarak çevirebileceğimiz dernekler halinde, meraklıları örgütlenip sayısız bahçe çeşidi türetmiş, bilgi değiş tokuşu yapmıştır. Başka ekonomik veya tıbbî nitelikleri de vardır. Bu konuda, cinsin kültürel, tıbbî, ekonomik ve başka nitelikleri geniş bir özet halinde The Species Group of British Iris Society’nin “A Guide to Iris Species: their identification and cultivation (Süsen Türleri İçin Bir Kılavuz: teşhisi ve yetiştirilmesi, 1997) adlı eserde bulunabilir. Bilindiği üzere, Anadolu’da mezarlıklara süsen (zambak) dikilir. Bu adet, muhtemelen Eski Yunan’daki bir inancın devamıdır: O dönemde süsen’in tanrılarla dünya arasında, gökkuşağı üzerinden habercilik yaptığına inanılırmış. Bunun göstergesi ise süsen çiçeği üzerindeki gökkuşağı benzeri renklermiş. Mezarlıklara dikilmesinin sebebi süsenin, ruhun cennete yolculuğunda kılavuzluk edeceğine olan inanç olarak belirtilmektedir (aynı eser, 1997). Türk dünyasında diriliğin, tazeliğin ve gençliğin simgesi navruz (Iris persica L.) ve akraba türleri bütün Ön ve Orta Asya’da kutlanan “Nevruz Bayramı”nın da timsalidir; baharda çocuklar ve çobanlar tarafından toplanır, çiçekleri yenir ve baharın müjdecisi olarak kabul edilir (kişisel iletişim: merhum H. Peşmen, 1975).

Adil Güner ‘Resimli Türkiye Florası’

Bu proje ile ilgili ilk arazi çalışmamı 2016 yılında Hakkari’ye yaptım. Daha doğrusu bir botanik profesörü ve özellikle süsenlerin uzmanı olan babam, Adil Güner’in peşine takıldım. Türkiye’de bulunan bütün süsen türlerinin yerini nokta atışı ile bilen babam sayesinde bu arazi çalışmaları tabii oldukça kolay geçiyor. Yaptığım çalışmalarında bilimsel doğruluğu tabii ki kendisi tarafından kontrol ediliyor.

Bu çalışmalarda, her bir bitki türünün, dikkatli bir gözlemle, tüm karakteristik, ayırt edici özellikleri yansıtılarak, bilimsel açıdan doğru resimler yapmayı hedefledim. Yani son derece klasik bitki resimleri tadında yaklaşıyorum bu çalışmalara.

Bu proje ile daha şimdiden bir çok farklı yere gidip bu acayip güzellikteki bitkileri görme ve resmetme şansım oldu ve bunun daha bir başlangıç olduğunu bilmek, daha görülecek çok fazla yer ve bitki olduğunu bilmek bu projenin temeli. Vahşi alanlar hala mevcut ve olmaya devam edecek mi?

Şu ana kadar yaptığım arazi çalışmaları bu şekilde;